Quote:СИСТЕМСКО-СТРАТЕШКИ ПРИСТАП ЗА ЕДИНСТВЕН КОНЦЕПЦИСКИ ПОГЛЕД (ВИЗИЈА) ЗА ПРЕДВИДУВАЊЕ НОВИ И РЕВИДИРАЊЕ НА НЕКОИ ОД СТРАТЕШКИТЕ НАСОКИ ВО СТРАТЕГИЈАТА ЗА РЕФОРМИ НА ПРАВОСУДСТВОТО (2017 – 2022) СИСТЕМСКО – СТРАТЕШКИ ПРИСТАП ЗА ПОТРЕБАТА ОД ДОПОЛНУВАЊЕ НА СТРАТЕГИЈАТА ЗА ПРАВОСУДСТВО (2017 – 2022)

Самиот текст на Стратегијата за правосудството содржи многу точни констатации, а во најголем дел набележани се општо прифатливи цели, кои што рационално никој не може да не ги прифати. Така што, ако ги изземеме суштинските забелешки од генерално стратешки аспект, оваа стратегија може да се смета за солиден документ базиран на препораките на Прибе, Извештаите на Европската комисија за напредокот на Македонија, мислењата на Венецијанската комисија и други меѓународни и домашни невладини организации (Assessment and recommendations of the Senior Experts’ Group on systemic Rule of Law issues Brussels, 2017; Recommendations of the Senior Experts’ Group on systemic Rule of Law issues relating to the communication intercepception, 2015; European Commission Progres Report, 2016). Имено, Владината стратегија од ноември, 2017 година претставува добра основа за крупен зафат со кој може да се придонесе за рационализацијата и економичноста во работењето на судовите и јавните обвинителства. Оваа операција бара многу прецизни квантитативни анализи, бидејќи во спротивно може да влијае врз неефикасноста на правосудството. Меѓутоа,, иако стратегијата претставува добра основа за реформски зафат на обемот, рационализација на бројот на судови и судии, објективизирани критериуми за избор, унапредување, утврдување одговорност на судиите и јавните обвинители, мораме да имаме предвид дека според пристапот на кој е конципирана, суштински, квалитативно не задира во структурни промени во правосудството, со што би можело сериозно да се промени квалитетот на работата во правосудството, особено во случаите на висока корупција и институционален тип на организиран криминал, каде што владеењето на правото најмногу се загрозува и каде што политичките влијанија и притисоци од секоја актуелна власт природно биле и ќе останат најголеми. Тоа е една од најголемите објективни закономерни тенденции во општеството, присутни низ целата историја на човештвото, која уште пред околу 300 години ја открил Монтескје и ја искажал во тезата: “Секоја власт тендира кон злоупотреба на својата моќ“. А големиот Француски просветител Волтер додал: “ На малкумина луѓе на светот нема да им се заврти во главата на високи висини и на високи позиции на власт“ Немаме простор за да ја објасниме длабоката суштина на оваа закономерна тенденција, од која има само многу ретки примери на исклучоци, што се бројат на прсти од една рака во целата светска историја. Занемарувањето или релативизацијата на значењето на оваа законитост е речиси еднакво со занемарувањето на природните законитости за гравитација или биолошката законитост дека секој еден жив организам, ако не пие вода и не јаде после определено време ( некој подоцна, некој порано) ќе мора да се соочи со смртни последици. Тоа е неминовноста на науката. Овде сакам само да ве потсетам да не ја потценувате науката, макар таа била општествена, БИДЕЈЌИ И ВО ОПШТЕСТВОТО ПОСТОЈАТ ЗАКОНОМЕРНОСТИ, со таа разлика што не се толку видливи како во природата. Дотолку повеќе, силата на оваа закономерна тенденција дополнително доаѓа до израз во услови на специфични детерминирачки фактори, кои што, доколку делуваат негативно, неминовно го загрозуват владеењето на правото во секоја земја, а особено тука треба да ја имаме предвид РСМ. Специфичните детерминирачки фактори се однесуваат на: специфичниот тип на менталитет, посебни обичаи, посебниот тип на полтичка култура, низок степен на општествена свест ( чии што деривати се: ниска правна свест, недоволна политичка воља, морален интегритет и сл.), отсуство на демократска традиција и долготрајна државност. Оттука, меѓународните стандарди претставуваат минимум под кој не смее да се оди. Секако дека треба неизоставно да ги прифатиме. Но, тоа не значи дека не треба да ги надминеме овие стандарди. Напротив, тоа не само што е пожелно, туку според мене, не можат да се надминат нестандардни состојби на системско-ендемска корупција, која системски и систематски го загрозува владеењето на правото во РМ, децении назад, само со стандардни решенија врз база на меѓународни стандарди и одлични решенија, кои даваат одлични резултати, но во сосема различни услови и фактори, врз основа на кои функционираат високо развиените земји. Едно одлично прашање-парабола, многу подобро го илустрира целиот проблем: Дали ако ги превземеме одличните уставни и законски решенија, што даваат одлични резултати во високоразвиените земји, како што се: Германија, Франција, Холандија, Данска или Шведска, ќе станеме и ние како нив? Најголем процент од сите интервјуирани лица, на ова прашање одговараат негативно. Малиот процент на одговори кои се спротивни на претходните, имплицираат друго логично прашање: зошто, тогаш, нам би ни биле потребни сите тие силни “научници“. Можеме ли да повикаме преведувачи да ги преведат уставите и законите на овие земји-репери и ние да станеме како нив? На овој начин, повторно доаѓаме до одговорот на претходно поставеното прашање! И покрај сите овие сознанија, тоа што го правеа досега нашите најекспонирани општествени научници, преку учеството во комисии и работни групи за измени и дополни на законите, преставува некритичка примена на компаративниот метод и еклектичка комбинација на повеќе законодавни решенија од компаративните системи, без да има квалитативна факторска анализа на специфичните детерминирачки фактори, кои се различни од земја до земја, а да не зборуваме за разликите меѓу неразвиените и високо развиените земји на западната цивилизација. Компаративниот метод е значаен метод, но овој метод мора да биде доведен во врска со конкретна квалитатитвна факторска анализа и квалитативна синтеза, затоа што специфичните детерминирачки фактори се објективни лимити од кои што буквално зависи спроведувањето или неспроведувањето на било која идеја или проект во било кое општество на земјата планета (Ерих Фром, 1989). Во таа насока, Стратегијата за реформи на правосудството, воопшто нема конкретен стратешки пристап, на кој начин се предвидува да бидат решени најголемите проблеми во правосудството. Без предвидување генерален правец во кој треба да бидат содржани основните контури на начинот – како ќе се решат најголемите проблеми, овие стратешки насоки преставуваат само обичен список на желби. Имено, секоја вистинска стратегија, мора во себе визионерски да ги предвидува генералните пристапи – на кој начин се планира долгорочно и системски стабилно да бидат решени определените проблеми. Додека пак, тактиката односно акциските планови се занимаваат со утврдување на мерките (активностите), конкретно надлежните субјекти и динамиката (роковите) во кои што треба да се реализираат стратешките цели во определниот конкретен општествено-историски миг, во една многу поконкретна, детализирана модификација на решенијата, што се веќе претходно предвидени во генералниот стратешки пристап. Во таа смисла, во оваа Стратегија недостасуваат (ги нема) најбитните стратешки насоки, или, има само нафрлање на празни стратеши насоки без јасен генерален пристап, како, на кој начин ќе се остварат зацртаните цели. Од ова тврдење претставуваат исклучок само стратешките насоки, во врска со потребата од квалитативни и квантитативни критериуми за избор и унапредување на судии и јавни обвинители, како и утврдување дисциплинска и стручна одговорност на судиите и јавните обвинители. Исто така, исклучок преставуват стратешките насоки кои се од материјално-техничка природа, како и потребата за кадровска пополнетост. Според тоа, проблемот на стратегијата е во тоа што темелите на кои треба да се базираат длабоките структурни реформи во правосудниот систем се премногу слаби. Тоа е нешто слично, како да градите куќа, која однадвор е многу убава, затоа што има одлична фасада, ентериер и покрив, но ако темелите се слаби, таа куќа може при помал потрес да се распадне како “кула од карти“. Во случајот со Стратегијата, така, како што е проектирана, одговорно тврдам дека е неопходно да биде дополнета во неколку најзначајни точки, со цел нејзините основи да бидат поставени на здрави темели. Исклучително е значајно на самиот почеток да се спомене дека во јавниот дискурс е мошне често присутна тезата дека залудни се сите реформи, измени на закони итн, ако не се промени свеста кај луѓето, бидејќи луѓето се главните носители на институциите и спроведувањето на законите. Оваа, инаку точна теза, не е потполна и таа само делумно ја рефлектира реалноста. Имено се испушта од предвид ноторниот емпириски и историски факт дека свеста најтешко и најбавно се менува. Со воспоставувањето на предложениов систем (види подолу), свеста ќе биде поттикната многу побрзо да се менува, зошто системот многу конкретно и повратно ќе влијае врз менувањето на свеста на нашите луѓе. Во спротивно треба ли да чекаме уште 50-100 години да се смени свеста по еволутивен пат? (Ралф Дарендорф, 1990; Лабовиќ, 2016). Или, треба ли да помислуваме на несериозните идеји, какви што ги има во јавниот дискурс дека ни е потребен “увоз“ на нови луѓе, обвинители, судии, експерти и политичари со поразвиена свест од странство? Сигурно дека не. Добар доказ за тоа дека и нашите луѓе со таа “наша“ свест и менталитет можат и овде да функционираат е фактот што истите тие наши луѓе, со истата таа “наша“ свест и “наш“ менталитет, кога ќе отидат во држави каде што системот функционира (но, на сосема други основи, кои ние ги немаме), нашите луѓе релативно бргу ја менуваат свеста и се прилагодуваат на новиот систем. Токму затоа е потребна една квалитативно – радикална реструктурализација во нашата нормативно-институционалната структура, особено во правосудството.

Quote:ПРЕДЛОЗИ ЗА ДОПОЛНУВАЊЕ НА СТРАТЕГИЈАТА ЗА ПРАВОСУДСТВО ( 2017-2022)

Предлог-стратешка насока, Јавен обвинител на Република Северна Македонија Во Стратегијата воопшто не се разгледува можноста, не постои стратешка насока – на кој начин во иднина ќе се распишува јавен конкурс и/ли ќе се предлага, кој ќе го избира и пред кого ќе одговара Јавниот Обвинител на РМ, како “Глава“ на целото Јавно обвинителство во РМ. Колку е крупно и важно ова прашање, а истото го нема во Стратегијата, многу добро појасни еден од 23-цата кандидати за ЈО на РМ, кого што безмалку ќе го цитирам, всушност, многу автентично ќе го парафразирам: Ако се реши прашањето со Главниот ЈО на РМ, апроксимативно ќе се реши 90% од реформите во правосудството во поглед на кривично-правната материја. Со оглед на тоа што судството зафаќа и граѓанско-правна и управно-правна материја, со решавање на ова најкрупно прашање, кое не е решено во Македонија за овие 27 години, апроксимативно ќе се реши 50% од реформите во правосудството. Зошто е тоа така, сметам дека добро им е познато на луѓето од стручната фела, но, сепак, ќе потсетам дека Шефот на ЈО на РМ според принципите на хиерархија и субординација, врз основа на кои функционира целото ЈО, има огромни ингеренции врз јавните обвинители на сите нивоа во јавно обвинителската хиерархија. Така на пример, ЈО на РМ во определени најсложени предмети (се разбира дека тој нема интерес да се меша во уличниот криминал), туку особено кога се работи за институционален тип на организиран криминал или висока корупција во која се инволвирани високи политичари, ЈО на РМ на стручниот колегиум може да “пресече“, дали ќе има или нема случај на организиран криминал односно дали определен предмет треба да го превземе Основното јавно обвинителство за гонење на организиран криминал и корупција или друго основно јавно обвинителство, дали воопшто има елементи на кривично дело за кривично гонење, дали има доволно валидни докази за постоење на основано сомневање за постоење кривична одговорност на конкретни лица, дали ќе се оди со барање за определување мерка притвор или не, итн. Се разбира дека РЈО е прв меѓу еднаквите на стручниот колегиум. Но, досегашната практика покажува, а искуството потврдува дека кога првиот меѓу еднаквите ќе даде некој предлог на колегиумот, останатите членови ја следат неговата одлука, ако не заради некои други причини, тогаш заради фактот што најголемата одговорност ја има токму тој.Тоа се само дел од примерите за крупни јавно-обвинителски работи во кои што ЈО на РСМ може да се замеша, а од кои што зависи во голема мера понатамошниот тек и исходот на кривичната постапка, имајќи предвид дека јавното обвинителство според важечкиот ЗКП е главен раководен и координативен центар во целокупната претходна постапка, што значи предистражната и истражната постапка. Во сите други понатамошни фази на кривичната постапка ЈО игра една од клучните улоги од кои зависи исходот на постапката. Понатаму, ЈО на РСМ, како член по функција во Советот на јавни обвинители, игра значајна улога де факто при изборот, унапредувањето, разрешувањето, стручната и дисциплинската одговорност на јавните обвинители. Тоа не само што го потврди, туку Претседателот на Советот на ЈО отиде и чекор понатаму кога јавно изјави дека Советот на ЈО ќе почека да биде избран новиот ЈО на РМ за да тој предложи кандидати за шефови на Основните ЈО, кои, инаку, треба да ги избира Советот на ЈО од редот на пријавените кандидати на јавен конкурс. Конкретизирано во поглед на ЈО на РСМ, речиси сите претставници на научната и стручната јавност не гледаат никаков проблем со постоечкото решение, според кое што ЈО на РМ на предлог на Владата, а по претходно прибавено мислење од Советот на јавни обвинители, го именува Собранието на РМ. Фактот што во најголем дел од земјите во Европа и светот ЈО е дел од извршната власт, за стручната и научна фела е доволен аргумент да не гледа проблем во нормативните одредби, туку во квалитетот на личноста што ќе биде избрана. Според ова најчесто застапувано мислење, проблемот не е во тоа кој предлага и кој именува, туку, од една страна, да се именува ЈО на РСМ кој ќе има такви стручни и морални квалитети ( морален интегритет, кредибилитет, авторитет), кои што ќе бидат доволна брана да каже “стоп“ на сите идни евентуални политички притисоци и влијанија. Од друга страна, оваа теза, повторно и повторно апелира на моралот – политиката да ги тргнела рацете од ЈО и од правосудството воопошто. Меѓутоа доколку моралните апели досега беа доволни одамна ќе немаше висока корупција во највисоките редови на власта не само во РСМ, туку и во светски рамки. Во РСМ, не е теоретски невозможно, туку, реално е тешко веројатно да се случи ЈО на РСМ, избран според сегашното решение, да дозволи да се поведе истрага или подигне обвинителен акт против близок роднина или пријател –бизнисмен на актуелен премиер или друг моќник од Владино-партискиот врв, без оглед кој е на власт, имајќи ја предвид ново настаната ситуација кога се предлага решение – Специјалното јавно обвинителство ( за кое ќе стане збор подолу) со “посебна автономија“ во рамките на ЈО да има надлежност за водење случаи од областа на високата корупција во кои може да бидат инволвирани највисоки преставници на власта. Ова го зборувам во услови кога, ниту во Стратегијата, освен декларативни желби, уште помалку во позитивната регулатива нема јасни коцептуални решенија во кој правец треба да се движи реформирањето на Советот на јавни обвинители; нема јасен стратешки правец за начинот на конституирање и место-положбата на телото пред кое ќе одговараат членовите на Советот на ЈО и членовите на Судскиот совет; се`уште се наоѓаме во услови на постоење огромна концентрација на со ништо неконтролирана моќ на Владата во РМ, во услови на непостоење на реални контролни механизми, кои не само де јуре, туку и де факто ќе можат да ја стават Владата под контрола на владеење на правото ако евентуално го прекрши Уставот и законите, како и низа други стратешки прашања, кои воопшто не се спомнуваат во јавниот дискурс во Македонија. Погоре наведената можност, во Македонија, како и во многу други мали и зависни земји досега беше можно да се случи само ако силниот меѓународен фактор наиде на некоја поголема препрека од страна на некој клучен политичар и одлучи да биде тргнат, заради остварување конкретни долгорочни гео-стратешки и(ли) гео-економски интереси, кои можат да бидат и определени потцели во однос на повисоки цели во регионот и пошироко. Но, дури и да се случи малку веројатната претпоставка, да биде избран најстручниот и најхрабриот кандидат од сите кандидати пријавени на јавен конкурс, барем засега и уште релативно подолго време, кај нас во Македонија (НЕ во ШВЕДСКА ДАНСКА или ХОЛАНДИЈА), тоа може да биде само една многу ретка, среќна епизода на исклучително мудар и храбар човек. Тоа не може да биде долгорочно системски стабилно решение, од причини што по заминувањето на една авангардна Влада, која сакам да верувам дека избрала кандидат надвор од сите досегашни практики во Македонија, сепак, многу поверојатна е можноста, “утре“ да дојде една типично Македонска Влада, која повторно, ќе се повикува на “објективизирани“ критериуми, но, во ситуација кога Уставот и законот и дозволуваат отворената можност за системска корупција и неефективни конролни механизми на нејзината огромна моќ, повторно ќе си избере човек по свој “терк“. Закономерната тенденција е дека свеста многу споро и тешко се менува ((Ралф Дарендорф, 1990; Лабовиќ, 2016)). Во прилог на оваа закономерна тенденција одат и неспорните емпириски факти дека досега речиси сите РЈО во Македонија се предвремено сменети од новите праламентарни мнозинства, после смената на власта, освен поранешниот РЈО Љ. Шврговски, кој го истера мандатот до крај заради 11 годишното владеење на претходната власт. Во социо-културниот амбиент на РСМ, со сите погоре наведени специфични детерминирачки фактори, не е исклучена теоретски можноста и во РСМ да ни се случи примерот со Романката Лаура Ковеши, која, не смееме да заборавиме дека беше силно поддржана од меѓународниот фактор. (Таа поднесе обвинителен акт против актуелен приемиер во тоа време Виктор Понса, кој ја предложи на функцијата и против актуелен Претседател на Романија, кој ја именуваше на функцијата). Сепак, мора да бидеме реални: Романија и Македонија, иако се Балкански земји, нивните специфични детерминирачки фактори се битно различни. Да не зборувам за високо развиените западни земји со сосема поинква култура, менталитет итн. Затоа, во науката постои квалитативна факторска анализа, која кај нас буквално е занемарена. Врз основа на овие подлабоки научни истражувања и анализи, сметам дека се неопходни подлабоки системски резови.

Quote:1.1. Јавен обвинител на Република Северна Македонија – предлог-решенија

Свесно избегнувам да давам, конкретни предлог-решенија, парцијално истргнати од системскиот контекст, бидејќи кога имате голем општествен проблем, кој е како равенка не со 9, туку со 99 непознати, на (не)упатените може да им се чини премногу едноставен и ништо посебно значаен крајниот конкретен резултат, без да го имаат предвид сложениот пат – зошто и како се стигнало до тој резултат, во нашиот случај – конкретното решение за ЈО на РСМ. Знаете, често пати “лекот“ може да биде “пет пари“ ама тешко е некој прв да го види. Така било со сите епохални откритија. Пред да бидат откриени никој не можел да ги види, а откога биле откриени се сметале за нешто наједноставно. И навистина: Се` е на крајот едноставно, но да се стигне до едноставноста нималку не е едноставно. Во стратешката визија за длабоки структурни реформи во која го развивам системско-стратешкиот пристап, ниедно конкретно решение не смее да остане неповрзано, надвор од главната теза за единствената системски вкрстена серија на оптимално независни институции од извршната, а во наши услови поради многу дебели причини мора и од законодавната власт. Веќе нагласив, тука само ќе потсетам дека овие институции не смеат да бидат и апсолутно независни од еден поширок систем на контролни институционални механизми, кои треба да бидат конституирани на сосема нов, квалитативен начин од компетентни преставници на соодветните општествени сегменти (Лабовиќ, 2016). Со оглед на важноста на функцијата ЈО на РСМ, за водењето на кривичната постпка, потребни се соодветни измени во Уставот на РСМ во поглед на прашањата: кој ќе го предлага,избира и предкого ќе одговара РЈО. Eдно од можните конкретни предлог-решенија може да биде следното: Јавниот обвинител на РСМ го избира на јавен конкурс Советот на Јавни обвинители (ново реформиран и структуиран Совет, види подолу). Условите и постапката за избор и разрешување, како и престанок на мандатот на Јавниот обвинител на РМ се уредува со закон. Условите и критериумите за избор на ЈО на РМ треба да бидат според зајакнати и објективизирани критериуми за повисоки професионални стандарди отколку за другите ЈО. Друга алтернативна опција, како генерален стратешки пристап, кој што, исто така, бара Уставни измени е: Јавниот обнител на РСМ да го избира на јавен конкурс независно стручно тело составено од компетентни експерти предложени од професионалната асоцијација на јавните обвинители (или Советот на јавни обвинители – ново структуиран Совет), од професионалната асоцијација на судии (или Судскиот совет – ново структуиран Судски Совет), од Адвокатската Комора на РСМ, од универзитетската заедница (предложен на Интер-универзитетската конференција), од Владата (парламентарното мнозинство) и од парламентарната опозиција. Бројот на предложените претставници од Владата (парламентарното мнозинство) треба да биде најмногу еднаков со бројот на претставниците предложени од парламентарната опозиција. Бројот на претставниците од јавно-обвинителската фела треба да биде доминантен над сите други претставници. За начинот на постапката за конституирање, структурата и бројчаниот состав на ова тело треба да се дискутира. Последните прашања може да бидат предмет на законска регулатива. Според предвиденото решение во Програмата на СДСМ (Програма на СДСМ, 2016), после две (2) години, ЈО на РСМ треба да се избира од страна на Собранието на РСМ, но на предлог на опозицијата. Ова решение е многу полошо од постоечкото решение.Тоа е така, дури и гледано од дневно-партиски аспект, за самата актуелна Влада. Долгорочно гледано, ќе биде лошо за граѓаните на РМ, затоа што во таков случај нема да имаме ЈО, кое професионално ќе ги гони сторителите на кривични дела, туку ЈО ќе се претвори во партизиран инструмент за собирање политички поени на опозицијата, било која и да е таа за реалтивно подолго време во било која идна констелација на политичките сили и односи во Македонскиот Парламент. Едноставно, да аргументирам. Кога, Вие и давате на опозицијата во Македонија ( не во Германија, Шведска, Данска, Финска или Холандија), право да предлага нејзин кандидат за ЈО на РСМ, опозицијата во Македонија, која и да е, уште релативно долго време во иднина од “петни жили“ ќе се труди да предложи инструментализиран кандидат за ЈО на РСМ (сеедно што критериумот ќе биде да не бил партиски член), со цел да дојде многу побргу и полесно на власт, заради огромно значајните функции што овој правосуден функционер ги има во Јавното обвинителство, кое функционира според принципите на хиерархија и субординација. Колку и да инсистира парламентарното мнозинство на взаемно прифатлив предлог за кандидат, во такви услови, сосема предвидливо ќе дојде, или, до “пат“ ситуација да нема избор на ЈО на РСМ, или повторно за да има избор на ЈО на РСМ ќе мора да посредува меѓународниот фактор. Прашувам јавно: Дали е ова долгорочно системско стабилно решение за надминување на овој клучен проблем? Кое од погоре наведените солуции е моментално пооптималното решение за владеење на правото во конкретниот општествено-историски период во РМ. Инаку, за измени и дополни на Законот за ЈО, потребно е 2/3 мнозинство во Парламентот, исто како и за Уставот. Затоа, сметам дека е подобро да се оди со Уставни измени со кои долгорочно и системски стабилно ќе се реши овој проблем.

Quote: 2.Предлог-стратешка насока, Совет на Јавни обвинители

Петтата празна стратешка насока се однесува за Советот на ЈО. Како и за сите други клучни државни институции, така и за Советот на ЈО, во Стратегијата дадени се констатации со кои во најголем дел се согласувам, но недостасува најважната стратешка насока, а тоа е за структурата и бројчаниот состав на овој совет, од кои што во крајна линија зависи надворешната институционална независност на ова значајно тело од партиски и разни други вон-правни влијанија и притисоци (Venice Commission Report, 2010 -1,2,3). Секако, во оваа насока можни се повеќе конкретни, алтернативни предлог-решенија.: Во таа смисла, во стратешката насока би било доволно да се нагласи дека е потребно да се измени структурата на ова тело. Една од повеќето можни алтернативи за решевање на ова прашање, може да оди во насока: Од вкупно 11 (единаесет) членови, 6 (шест) члена, кои ги бираат јавните обвинители од своите редови, на начин предвиден во постоечкиот чл. 6 од Законот за Советот на јавни обвинители, да останат непроменети. Измените и дополнувањата на важечкиот член 6 од законот предлагам да се однесуваат на тоа што министерот за правда и Јавниот обвинител на РМ не треба повеќе да бидат членови по функција во Советот. Наместо нив, заедно со другите тројца, кои што според важечкиот чл. 6 од законот ги избира Собранието на РМ, предлагам соодветните ставови од чл. 6 од Законот за Советот на јавни обвинители да бидат заменети со следниот суштински став (кој се разбира, номо-технички понатаму ќе биде соодветно формулиран): Собранието (ги) избира (преостанатите) 5 (пет) члена, (но, на еден сосема нов начин), од кои што најмалку 3 (тројца) по предлог на опозицијата. Членовите на Советот што ги избира Собранието на РМ се од редот на универзитетски професори по право и адвокати. Се разбира, дека од познати причини останува во сила одредбата за пропорционална застапеност на припадници на зедниците кои не се мнозинство во РМ. Образложението, зошто министерот за правда и Јавниот обвинител на РМ не треба да останат во Советот, ниту без право на глас, тргнува од сознанието дека ова не е најдоброто можно, реално одржливо и практично спроведливо решение, овде, кај нас, не во некоја развиена земја членка на ЕУ, затоа што и без право на глас со своето учество тие можат да влијаат и вршат своевиден притисок врз донесувањето на одлуките на советот. Ова генерално, стратешко решение, впрочем, како и сите други стратешки решенија, не треба да тргнуваат од фактот која е моменталната пресонификација на политичката номенклатура на власта. Имено, не е ислкучена можноста во конкретниот историски миг на позиција министер за правда да биде избрана високо морална личност, која нема ни да помисли, а камоли да влијае врз одлуките на Совет на јавни обвинители. Меѓутоа, имајќи предвид дека стратешките решенија не се предвидуваат за определени личности, туку тие треба да обезбедат долгорочни системско-стабилни решнија на подолг рок, имајќи ја предвид реално возможната претпоставка дека во определени случаи на определената позиција некогаш може да дојде и најлош можен избор, затоа е потребно, во наши услови, правосудството да биде целосно ослободено од политиката. Што се однесува до РЈО, зошто не треба да биде член на Советот на ЈО, образложението тргнува од потребата за јасно разграничени надлежности меѓу РЈО, како глава на хиерархијата и субординацијата во ЈО, од една страна и надлежностите на Советот на ЈО, од друга страна. Имемо, РЈО треба да соработува со Советот на ЈО на принципиелни основи, а не да работи во него, без оглед што дури нема да има право на глас.

Quote: 3.Специјално јавно обвинителство, предлог- сратешка насока

Најмалку 17 години се залагам за независно и специјализирано јавно обвинителство надвор од редовите на редовното јавно обвинителство, кое ќе биде надлежно за високата корупција и институционалниот тип на организиран криминал (М.Л. докторски труд, 2003). Моите предлози беа и останаа – оваа институција да биде конституирана на сосема поинаков начин од овој на кој што е сега, за да не биде противуставно и квази-институционално ад хок тело. Пред и после воведувањето на СЈО, многумина правни експерти јавно протежираа како СЈО не треба да биде во рамките на ЈО на РСМ и дека тоа не е противуставно. Сега откога се смени власта, тие бараат СЈО да биде трансформирано во посебно јавно обвинителство со автономни надлежности во рамките на системот на ЈО, впрочем, како што тоа Уставот го налага. Според логичките принципи на аргументација, нема никаква логика СЈО да постои, ако не е независна институција надвор од редовното ЈО, затоа што во рамките на редовното ЈО и досега имаше надлежност за гонење на случаи од високата корупција и организираниот криминал, доколку се инволвирани дури и највисоки функционери на власта. Што се однесува до специјалната надлежност на СЈО за гонење на кривични дела поврзани и кои произлегуваат од незаконски прислушкуваните разговори, ова прашање може да се реши со законска измена за продолжување на рокот што сега е лимитиран до 20 јуни 2017 година, се дури постојат индиции за поведување истраги и покренување обвиненија. Оваа надлежност може да ја преземе и редовното ЈО, со оглед на фактот дека конкретните причини персонифицирани во највисоките носители на претходната номенклатура на власт, заради кои имаше потреба од формирање на СЈО, сега веќе не постојат. Или, оваа надлежност може да остане во рамките на СЈО, како орган кој ќе премине во единствената организација на редовното ЈО и ќе постои се дури има законски основи за тоа. Но, главниот проблемот останува нерешен. А главниот проблем не е во делот на ингеренциите поврзани со гонење на кривични дела поврзани и кои произлегуваат од незаконски прислушкуваните разговори, туку, во аспектот на обезбедување надворешна институционална независност на институцијата надлежна за случаите на висока корупција и институционален организиран криминал, кога се инволвирани највисоки функционери на било која актуелна власт. Во таа насока, колку и да е “гарантирана“ автономијата на СЈО во рамките на ЈО, сепак, Републичкиот Јавен обвинител дава предлог за разрешување на СЈО, а одлуката ја донесува Советот на јавни обвинители (Чл. 4, став 1, Чл. 7, став 1 и Чл. 9, став 1 и 2, според Предлог законот за Специјално јавно обвинителство што беше доставен како последна официјална верзија на членовите на Советот). Има уште неколку ингеренци на РЈО, кои можат директно или индиректно да влијаат врз автономијата на СЈО. Така на пример: Чл. 10, став 3: Јавниот обвинител на Република Северна Македонија постапува пред Врховниот суд на Република Северна Македонија за кривичните дела од надлежност на Специјалниот јавен обвинител од член 11 став 2, алинеи 2 и 3 од Законот за СЈО. Чл. 10, став 4: Јавниот обвинител на Република Македонија одлучува по жалба на оштетениот поднесена против решението за отфрлање на кривичната пријава на специјалниот јавен обвинител и по приговор на оштетениот против наредба за запирање на истражна постапка за кривични дела од член 11 став 2 алинеи 2 и 3 од наведениот закон. Според член 12, став 4: Јавниот обвинител на Република Северна Македонија не може да преземе гонење или преземање на поединечни дејствија во предметите во надлежност на Специјалниот јавен обвинител, односно да дава предмет од надлежност на Специјалниот јавен обвинител на друго јавно обвинителство или да овласти друго јавно обвинителство да превзема поединечни работи. Член 12, став 5: Јавниот обвинител на Република Македонија и колегиумот на Јавното обвинителство на Република Македонија не може да се донесуваат упатства и насоки кои се однесуваат на работата на конкретни предмети на Специјалниот јавен обвинител. Меѓутоа, според член 12, став 6: Јавниот обвинител на Република Северна Македонија одлучува по барање за изземање на Специјалниот јавен обвинител и доколку го изземе од постапување по конкретен предмет определува конкретно јавно обвинителство кое ќе постапува по тој предмет. Овој став во одредена смисла може да биде контрадикторен во однос на автономијата на СЈО со претходните два става, имајќи предвид дека колку и да се прецизни критериумите за изземање, сепак, останува дискрецијата за донесување одлука на самиот РЈО и можноста од релативизирање на екстензивно толкување на критериумите. Во случај на судир на надлежност за предметите кои спаѓаат во надлежност согласно член 11 став 2 алинеја 1 од Законот за СЈО, се предлага да биде конечна одлуката на Специјалниот јавен обвинител, а за предметите кои спаѓаат во надлежност согласно член 11 став 2 алинеја 2 од овој закон одлука кое јавно обвинителство ќе постапува по предметот донесува Јавниот обвинител на Република Северна Македонија. Понатаму, член 21, став 3 и член 26, став 1, исто така, зборуваат за “кревката“ автономија на СЈО во рамките на редовното ЈО. Без намера да навредам никого, меѓутоа, сметам дека овој предлог закон за Специјално јавно обвинителство покажува безидејност и отсуство на визија за донесување долгорочни и системски стабилни решенија. Имено, дали може да стане збор за долгорочно и системски стабилно решение, ако ги менуваме ставовите “преку ноќ“ и место-положбата на СЈО во системот ја позиционираме во зависност од моменталната политичко-партиска конјуктура и констелацијата на политичките сили и односи во Македонија. Напротив, сметам дека има голема потреба од СЈО, но не на ваков полуквалитетен начин. Во таа смисла, мојот предлог е СЈО, на неопределен рок, да стане уставно етаблирана, вистински независна и специјализирана институција, која ќе биде надвор од редовното ЈО, но и од Владино-партиските врвови, на било кои владеачки партии што се` или ќе дојдат на власт. Меѓутоа, СЈО не смее да биде надвор од контрола на системот. СЈО треба да биде надлежно за гонење кривични дела од областа на високата корупција и институционалниот тип на организиран криминал, случаи во кои се инволвирани највисоки претставници на власта ( а не само на криминалот на “белите јаки“ како што пишува во стратегијата), со оглед на фактот што има голема разлика меѓу овие поими. Сегашното Основно јавно обвинителство за организиран криминал и коруција, треба да си остане во рамките на Јавното обвинителство. Ова тело треба да биде надлежно за високата економска корупција во која можат да бидат инволвирани блиски лица ( роднини и пријатели на највисоките избрани и именувани функционери ( кои, според предлог-законот не се во надлежност на СЈО). Исто така. ОЈООКК треба да биде надлежно за пониските, конвенционални типови на организиран криминал, сторени од организирани криминални групи, кои немаат воопшто или имаат поврзаност со блиски лица на високите политичари (бизнисмени и слично) или со пониските ешалони од државно-политичките структури. Потребата за СЈО, како уставна категорија, надвор од јавно-обвинителскиот систем добива на тежина и значење уште повеќе, имајќи ги предвид научно-фундираните прогнози дека појавите на висока економска и политичка корупција и институционален тип организиран криминал уште долго ќе бидат присутни во помал или поголем обем и интензитет во РСМ. Освен тоа, СЈО е најдобрата противтежа за превенирање и репресирање на овие појави, доколку евентуално се појават во врвовите на редовното Јавно обвинителство. Впрочем, член 11, ст. 2. алинеа 2, од Предлог законот за Специјално јавно обвинителство го предвидуваше тоа. Од тие причини, не е доволна некаква квази-автономија на СЈО во рамките на ЈО, туку СЈО како целосно независна и високо специјализираана институција, надвор од ЈО, за што секако се потребни уставни измени. Специјалниот јавен обвинител и обвинителите во СЈО треба да се бираат на јавен конкурс, според високо прецизирани критериуми за професионални и етички стандарди, кои ќе ги оценува независно стручно тело составено од редот на најискусните и најдобри претставници на јавно обвинителската фела (мнозинство членови) и компетентни претставници од редот на адвокатите и универзитеските професори, кои што во определен број треба да ги предлага парламентарното мнозинство и парламентарната опозиција (малцинство членови).

Quote: 4.Предлог-стратешка насока, Судски совет

Во стратегијата има многу констатации за Судскиот совет, но нема стратешка насока за неговата структура и состав. Со оглед на фактот дека Судскиот совет преставува уставна категорија, потребни се Уставни измени со кои Министерот за правда и Претседателот на Врховниот суд не треба да бидат членови по функција во советот. Во Стратегијата предвидено е овие двајца функционери да останат во Советот, но без право на глас, што објективно гледано, не е најдоброто можно, реално одржливо и практично спроведливо решение, овде, кај нас, не во некоја развиена земја членка на ЕУ, затоа што и без право на глас со своето учество тие можат да влијаат и вршат своевиден притисок врз донесувањето на одлуките на советот. Ова генерално, стратешко решение, впрочем, како и сите други стратешки решенија, не треба да тргнуваат од фактот која е моменталната пресонификација на политичката номенклатура на власта. Тоа е така, затоа што не е ислкучена можноста во конкретниот историски миг на позиција министер за правда да биде избрана високо морална личност, која нема ни да помисли, а камоли да влијае врз одлуките на Судскиот Совет. Меѓутоа, Со оглед дека стратешките решенија не се предвидуваат за определени личности, туку тие треба да обезбедат долгорочни системско-стабилни решнија на подолг рок, имајќи ја предвид реалната можноста на определената позиција некогаш да дојде и најлош можен избор, затоа е потребно, во наши услови, правосудството да биде целосно ослободено од политиката. Тоа се однесува, како на Министерот за правда, така и на Претседателот на Врховниот суд, кој може и самиот да биде предмет на одлучување пред Судскиот совет. Неопходната соработка и координација за опредеелни работи може да се остварува и на друг начин без да биде Претседателот на Врховниот суд член на Советот. Според тоа, потребно е дополнително зајакнување на структурата на Судскиот совет, како услов за зацврстување на неговата надворешна институционална независност од полтички влијанија и притисоци. Едно од можните предлог-решенија би можело да се движи во следната насока: Десет (10) члена на Судскиот совет да ги избираат судиите од своите редови. Четворица од избраните членови да се припадници на заедниците кои не се мнозинство во РМ, при што ќе се запази соодветната и правична застапеност на граѓните кои припаѓаат на сите заедници. Пет (5) члена избира Собранието на Република Македонија, од кои најмалку 3 (три) по предлог на опозицијата од редот на универзитетски професори по право, адвокати, нотари или извршители, при што мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во РМ. Ставовите еден и два од Амандман XXVIII од Уставот на РМ остануваат непроменети. Условите и постапката за избор и разрешување, како и престанок на мандатот на членови на Судскиот совет, се уредуваат со закон. ПРЕДЛОГ- ИЗМЕНИ на ЗАКОНОТ за СУДСКИ СОВЕТ и de lege ferenda идни УСТАВНИ ИЗМЕНИ Во однос на Предлог на Законот за изменување и дополнување на Законот за судски совет, предлагам подолу наведените членови да бидат усвоени од Парламентот во овој конкретен период, но, да се нотираат овие стратешки насоки во Стратегијата за правосудство (2017-2022) и во погодно време во иднина да се иницираат потемелни измени на Уставот на Република Македонија, а потоа и соодветни законски измени. Во овој дел нема да давам образложенија затоа што образложенијата се дадени подолу во текстот, со оглед на нивната генерално концепциска суштина и релеватност од аспект на потребата за дополнување на Стратегијата за правосудство (2017-2022), со неколку стратешки насоки, со цел за пополнување на досегашниот недостаток од генерален концепциски поглед и единствена стратешка визија за проектирање на долгорочни системски стабилни решенија, за што, кај некои од овие решенија неминовно ќе бидат потребни уставни измени. Член 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за судски совет, со кој се менува членот 6, став 2, во смисла дека министероот за правда и претседателот на Врховниот суд, како членови по функција учествуваат во работата на советот, но без право на глас, ги поддржав како предлог и сметам дека засега треба да останат како законско решение. Меѓутоа, предлагам дополнување на Стратегијата за правосудство со нови стратешки насоки, а во соодветно време и измена на Уставот на Република Македонија, во насока за нова структура и нов состав на Судскиот совет, според образложението кое што следува подолу во текстов. Истото се однесува и на член 12 од Законот за изменување и дополнување на Законот за судски совет, со кој се измени членот 36, став 2. Потребно е посебно да се сврти внимение – кога ќе се спомнат Уставни измени дека не треба да ни “се крева косата на главата“, затоа што тоа не значи дека “утре“ треба да се отвори постапка за уставни измени. Се разбира дека тоа е прашање на дистинкција меѓу стратегија и тактика. Во ингеренции на Владата е да ја процени политичката ситуација и одреди тактика, што значи, проценка за времето (динамиката), погодноста на политичкиот момент, погодната констелација на политички сили и односи во Парламемнтот, кога и како ќе се реализира оваа стратешка определба. Можеби тоа не ќе може да се реализира во текот на овој мандат на Владата. Но, Владата, треба тоа да го нотира како своја проектирана, долгорочна системско-стратешка насока (освен ако аргументирано нема друга подобра предлог-солуција), имајќи предвид дека стратегиите, за разлика од тактиките и акционите планови треба да имаат иманентна карактеристика на генерален концепциски поглед – СТРАТЕШКА ВИЗИЈА за проектирање долгорочни системски стабилни решенија, кои треба да ги надминат мандатите на една конкретна владина номенклатура и да остават зад себе: 1) систем од кој најголема корист, покрај најголемиот дел од граѓаните, ќе има токму Владата што прва ќе го спроведе овој концепт, затоа што ќе остави таков систем позади себе со кој еден ден кога ќе замине, ќе се заштити себе од неоснован кривичен прогон, заради партиски реваншизам и разни други ирационални мотиви, што е ноторен факт кој преставува фолклор во Македонија од самостојноста до денес. 2) Владата која прва ќе го “инсталира“ овој систем, ќе остави неизбришлива трага во историјата на својот народ, бидејќи ќе остави систем зад себе, кој што долгорочно и системски стабилно ќе функционира, независно од тоа која пратија или коалиција ќе дојде во иднина на власт. 3) Постои голема веројатност овој концепт на реформи, доколку биде препознаен, усвоен и практично спроведен во Република Северна Македонија, да ги надмине националните и регионални граници и да стане реформска парадигма за преку 80 % земји од светот, кои се соочуваат со слични проблеми на загрозување на владеењето на правото, како и нашата земја. Што се однесува до потребата за дополнување на стратегијата, не треба тоа да го гледаме низ призма на ригидна, бирократска и догматска правна свест, за тоа дека Европската Комисија ја има веќе одобрено стратегијата и консеквентно на тоа не може веќе таа да се ревидира до крајот на нејзиниот рок. Ова би било многу погрешно мислење, бидејќи Европската Комисија секако дека ќе се сложи со дополнување на стратегијата, ако имаме силни аргументи дека со предложените измени значително ќе се подобрат реалните услови за СИСТЕМСКО ВЛАДЕЕЊЕ НА ПРАВОТО, со тоа што предвидените предлог-решенија во новите стратешки насоки ќе бидат подигнати на уште повисоко квалитативно ниво за неколку скали, отколку што се постоечките стратешки насоки. Всушност, со новите стратешки насоки, кои доколку бидат комплементарно следени со други системски измени во поврзаните системи и потсистеми во општеството, директно ќе се придонесе кон решавањето на нашиот најголем општествен проблем – повисок степен на практична примена на законите. Впрочем, ништо не е еднаш засекогаш дадено, така што се е подложно на измени и промени. Освен тоа, деловникот за работа на Советот за следење на имплементација на стратегијата за реформи во правосудниот сектор (2017-2022) во чл. 2 ст. 1 алинеа 6, предвидува дека Советот “дава препораки за ревидирањена стратегијата врз основа на годишните планови и извештаи за имплементација на стратегијата“. Се разбира дека реформските зафаќања се обемни и длабоки, така што не треба да одиме според онаа нашата стара девиза: Оваа е премногу, не може сето ова да се реализира сега, дајте да видиме што може побрзо и полесно нешто да “прикрпиме“ сега, а за после ќе видиме. На овој стар и добро познат начин, не може “тешко болниот пациент“ да се излекува трајно. Ако некој мисли дека проблемот со владеењето на правото во Македонија е лесно решлив проблем со интервенција во пакет закони, тогаш имаме голема разлика во перцепцијата на проблемите. Од една страна, сите декларативно и номинално бараат суштински, темелни реформи во правосудството, а од друга страна, кога ќе се соочиме со тоа што навистина значат тие суштински и длабоки реформи во правосудството и што се` треба да направиме за да имаме значителен и видлив напредок во оваа област, повеќето не сакаат ни да слушат што се` треба да се направи и прибегнуваат кон палијативни и парцијални решенија.

Quote: 5.Предлог- стратешка насока, Врховен совет на правдата

Членовите на Судскиот совет и Советот на ЈО, според позитивната регулатива во Македонија, не одговараат пред никого. Како констатација ова е споменето во Стратегијата (Стратегија на Владата на РСМ (2017-2022), но повторно, воопшто нема стратешка насока за ова исклучително битно прашање. Моите генерално концепциски ставови за начинот на конституирање, положбата во правосудниот и целокупниот правен систем, функциите и односите со другите државни институции на ова исклучително важно тело, кое може да носи наслов – Врховен совет на правда, конципирани се уште пред 17 години, а доразвиени се во научното дело “Власта корумпира“ ( Лабовиќ, 2006). Во научната студија “Системска корупција и организиран криминал“, предлагам слична концепција, но со изменети надлежности на Уставниот суд (за што разговаравме и со претседателот на ЗС г-дин Џемали Саити). Со оглед на ново проширената и значајна улога што треба да ја има Уставниот суд, како највисока институција за контрола на владеење на правото, називот на институцијата може да биде – Уставен совет на правдата. Сепак, овие се поголеми концепциски елаборации, кои зафаќаат измени и дополнувања во повеќе сегменти, така што од просторни причини не можам тука да ги елаборирам. Во секој случај голема стратешка празнина е што воопшто не постои како стратешка насока едно вакво тело, без оглед каков назив ќе има, со оглед на фактот што засега членовите на Судскиот совет не одговараат пред никого. Се заговара и опцијата судиите во Врховниот суд да не одговараат пред Судскиот совет, но заговорниците на таа идеја немаат адекватна солуција пред кое друго тело ќе одговараат врховните судии, ако не пред Судскиот совет. Или, се смета дека воопшто не треба да одговараат пред никого? Мојот предлог е да остане решението, судиите на Врховниот суд да одговараат пред Судскиот совет. Но, Судскиот Совет мора да биде со зајакната структура и зајакнат состав од редот на најискусните и најквалитетните судии (Venice Commission Report, 2010). Правото на жалба против одлуките на Судскиот совет и за судиите на Врховен суд треба да биде разгледувано во ново конципираното тело (Врховен совет на правдата или Уставен совет на правдата). Исто така, Стратегијата не предвидува стратешка насока со која треба да се надмине постоечката состојба, според која судиите немаат право да се жалат против одлуките на Судскиот совет за избор односно унапредување. Мојот предлог-решение е жалбите против одлуките на Судскиот совет и во овој дел да бидат предмет на одлучување пред Врховен совет на правдата или Уставен совет на правдата. Предлогот за нова стратешката насока е : – Утврдувањето на одговорност на членовите на Судски совет и Советот за јавни обвинители да го врши независно тело (Врховен совет на правдата или Уставен совет на правдата ), за чии што проширени надлежности, квалитативно нов начин на конституирање, место-положба во системот, структура и бројчан состав треба да се отвори дополнителен простор за дискусија. – Судиите и јавните обвинители правото на жалба против одлуките на Судскиот совет и Советот на јавни обвинители можат да го изјавуваат пред независно стручно тело (Врховен совет на правдата или Уставен совет на правдата ). ОБРАЗЛОЖЕНИЕ на ПРЕДЛОГ за ДОНЕСУВАЊЕ НОВ ЗАКОН за ОПТИМАЛНО НЕЗАВИСНО И ВИСОКО СТРУЧНО ТЕЛО ВО РАМКИТЕ НА ПРАВОСУДСТВОТО Во текстот подолу, образложението за наведениот предлог поконкретно се однесува за судството. Меѓутоа, по некоја адекватна аналогија, сличен предлог може да се дизајнира и за јавно- обвинителскиот систем, во насока, која што е елаборирана за судството. Едно од можните алтернативни решенија може да биде: Во рамките на Врховниот совет на правда (или Уставен совет на правда) да се формираат 2 ( два) Оддела, еден за судството, друг Оддел за јавното обвинителство. Одделот за јавно обвинителство, меѓудругото, треба да биде надлежен за утврдување одговорност на членовите на Советот на ЈО (може и за Специјалниот јавен обвинител, по предлог на Советот на јавни обвинители), одлучување за времено одалечување од функција на член на Советот на ЈО, како и за одлучување во жалбена постапка против одлуките на Советот на јавни обвинители. Што се однесува конкретно до судството, потребно е ново системско решение за формирање ОПТИМАЛНО НЕЗАВИСНО И ВИСОКО СТРУЧНО ТЕЛО, кое на најдобар можен начин може да обезбеди надворешна и внатрешна независност и непристрасност при: Одлучување за одговорноста на членовите на Судскиот совет, (кои досега не одговараат пред никого), а со постоечките предлог-решенија се предлага да одговараат пред своите колеги. Одлучување за времено одалечување од функцијата член на Советот. Одлучување по жалба против одлуките на Судскиот совет, не само за санкции за дисциплинска или стручна одговорност, евентуално разрешување (како досега), туку и за избор односно унапредување на судиите. Предлогот за називот на новото независно и високо стручно тело треба да одговара на делокругот на работата. Оттука произлегува предлогот називот на ова тело да биде “Врховен совет на правдата ( во понатамошен текст ВСП), а секако дека може да се вика и поинаку. За формирањето на ова тело потребни се уставни измени, по што тоа може да биде правно регулирано со донесување нов закон кој се носи со обично мнозинство, исто како и Законот за судски совет. Доколку ингеренциите на ова тело би биле инкорпорирани во рамките на Уставниот суд, како што тоа, впрочем, го разговаравме со претседателот на Здружението на судиите г-дин Саит Џемали, (односно Уставен совет на правдата), со проширени ингеренции, квалитативно нов начин на конституирање, нова структура и бројчан состав на Уставниот суд, тогаш, исто така, би биле потребни уставни измени. Но, се разбира, за тоа треба дополнително да се дискутира и утврди кои се најоптималните стратешки насоки за обезбедување долгорочни и системски стабилни конкретни решенија за ова независно и стручно тело во иднина. Длабоко сум убеден дека соодветните уставни измени ќе отворат пат овие прашања далеку пооптимално да бидат регулирани со нови одредби во НОВ ЗАКОН, имајќи ги предвид следните конкретни предлог-решенија базирани на реално аргументирани премиси: Иницијатива за поведување постапка за одговорност на член на Судскиот совет може да дадат 25 судии за делот на членови на Судскиот совет избрани од редовите на судиите, Собранието на РМ што го избрал членот на Судскиот совет или една третина на членови на Судскиот Совет. Иницијативата за покренување постапка за одговорност на член на Судскиот совет се поднесува директно до новото независно и високо стручно тело. Аргументираниот резон е дека членовите на Судскиот совет кои одлучуваат за одговорност на судиите во прв степен, треба да одговарат пред друг орган, кој што, исто така, треба да одлучува во жалбена постапка против одлуките на Судскиот совет. Додека членовите на новото, независно и високо стручно тело кои се избрани од редот на судиите (како што ќе видиме од алтернативните предлози подолу) треба да одговараат пред вкупниот број на судии во РМ ( со апсолутно или квалификувано мнозинство), а членовите на новото тело избрани од Собранието треба да одговараат пред Собранието, кое одлучува со квалификувано мнозинство, во постапка детално утврдена со законот. Начините на одлучување во однос на прашањата кои произлегуваат од надлежностите на новото независно и високо стручно тело можат да бидат следните: а) Одлуките се донесуваат со мнозинство од вкупниот број на членови на новото независно и високо стручно тело б) Одлуките се донесуваат со 2/3 мнозинство од вкупниот број на членови на новото независно и високо стручно тело I. Тргнувајќи од еден од основните постулати на рационалистичката епистемологија – дека идеално решение не постои – пред нас е предизвикот да оцениме и споредиме меѓу повеќето понудени предлог решенија – кое е најоптималното решение, во смисла, кое од различните предлози има повеќе предности, а кое повеќе слабости, гледано низ призма на SWOT анализата во насока на остварување на поставените цели и можните закани за неостварување на тие цели, како и според логичките принципи на аргументација поврзани со неспорните емпириски факти. Во таа смисла: Дали е подобро за поведување постапка за гласање недоверба на член на Судскиот совет и Одлука за времено одалечување од функцијата член на Советот, да одлучува: а) високо стручно и независно тело надвор од Судскиот совет, или б) да одлучуваат негови колеги од самиот Судски совет ( како што е тоа сега предвидено во Законот за Судскиот совет на Република Северна Македонија, пришто моше реално во услови на нашиот менталитет и обичаи (кои што не ретко се посилни од законите), многу е поверојатно да се јави неприципиелен солидаризам по колегијални и кронистички основи односно корпоративен клиентелизам, во контекст на познатата народна поговорка “Гавран на гавран не копа очи“. Ретките примери на ислучоци од оваа максима кои најчесто се однесуваат на политички исфорсирани случаи по нарачка, не треба да не одвраќаат од идејата за едно ново независно и високо стручно тело надвор од Судскиот совет, кое ќе одлучува по овие исклучително важни прашања. Одредбите од Законот за изменување и дополнување на законот за судски совет дека 2/3 од вкупниот број на судии ја донесуваат конечната одлука за разрешување на член на Судскиот совет, како и 2/3 од вкупниот број пратеници во Собранието на РМ за делот на членови на Судскиот Совет кои ги бира Собранието, не треба да ни ја замаглува вистината пред фактот дека, сепак, предуслов да се стигне до оваа фаза е: “образложената одлука по барањето за поведување на постапката за гласање за недовреба во вршење на функцијата на член на Совет ја донесува самиот Судски совет со најмалку осум гласови“. НОВОТО НЕЗАВИСНО И ВИСОКО СТРУЧНО ТЕЛО треба да биде конституирано според највисоки критериуми за утврдување кандидати (или, пријавени кандидати на јавен конкурс) од редот на најдобрите судии на Врховниот суд во изминатите години, докажани со својата работа и моралниот интегритет, како и пензионирани судии од Врховниот суд со слични највисоки критериуми. Функцијата на член на ова тело треба да биде наспојлива со вршење на било која друга професија или функција, освен оние професии кои ќе бидат определени со закон, а кои не се во судир на интерси со вршењето на оваа функција. За условите и начинот на водење постапка за избор и разрешување, како и критериумите за: а) пријавување кандидати на јавен конкурс или б) предлагање кандидати, за структурата, бројчаниот состав и должината на мандатот, имам определени концепциски замисли, но оставам простор деталните конкретни решенија подобро да бидат прецизирани во дискусија со повеќе искусни стручњаци. Главаната теза е дека мнозинството на членови на ова тело треба да биде од редот на актуелни и пензионирани врховни судии, кои се бират непосредно од страна на сите судии на територијата на РМ и одговараат пред нив. Другиот дел од структурата на членовите треба да биде од Собранието на РМ, на начин на кој што е подолу објаснето. Еден од можните предлози е: Предлогот за утврдување кандидати од редот на судиите за избор во оваа високо стручна функција во ВСП да го врши Професионалното здружение на судии на РМ, врз основа на високо подигнати и објективизирани критериуми. Конечниот избор на членовите на ова тело да го вршат: а) Мнозинство од вкупниот број на судии во РМ б) 2/3 од вкупниот број на судии во РМ Иницијатива за поведување постапка одговорност на член на ВСП може да дадат 25 судии. Еден од можните предлози е: Иницијативата за поведување постапка за одговорност на членовите на ВСП, што се избираат од редот на судиите, да се разгледува и предлогот да го утврдува Професионалното здружение на судиите на РМ, а конечната одлука ја донесуваат: а) Мнозинство од вкупниот број на судии во РМ



https://opserver.mk/makedonija/prof-labo...akedonija/